Kończąc lekturę jednej z popularnych książek na temat perspektyw pracowników w rozwijającej się gospodarce cyfrowej – powiedzmy,The Rise of the Robots M. Forda lub A World without Work D. Susskinda– można założyć, że pracownicy na całym świecie powinni poważnie obawiać się o swoje miejsca pracy. Co więcej, wraz z ostatnimi osiągnięciami algorytmów generujących muzykę i obrazy, a także z modelami NLP zdającymi egzaminy uniwersyteckie i formułującymi niemal nieodróżnialne od tworzonych przez człowieka treści, obawy rosną i rozprzestrzeniają się wśród kolejnych grup zawodowych. Podczas gdy debata ekspertów o przyszłości ludzkiej pracy intensyfikuje się, intrygująca jest także perspektywa pracowników w obszarze zmian na rynku pracy wywołanych przez technologie. Czy pracownicy obawiają się automatyzacji i jej konsekwencji? Jakie mają doświadczenia z użyciem technologii w miejscu pracy?

W badaniu skupiam się na postrzeganych przez pracowników wpływie i konsekwencjach technologii na rynkach pracy w sześciu krajach UE (Austria, Niemcy, Czechy, Węgry, Polska i Słowacja). Badam czynniki związane z doświadczaniem substytucyjnego lub komplementarnego efektu technologii podczas wykonywania pracy. Ponadto identyfikuję czynniki determinujące strach przed nowymi technologiami (systemami informatycznymi, specjalistycznym oprogramowaniem, algorytmami i robotami) w kontekście automatyzacji zadań i utraty zatrudnienia. Przyglądam się determinantom lęku technologicznego wyrażanego jako obawa przed masowym bezrobociem technologicznym. Staram się także przybliżyć poziom świadomości pracowników w zakresie potencjalnych procesów automatyzacji. Opierając się teoretycznie na koncepcji Routine-biased Technological Change, skupiam się na wykonywanych zadaniach zawodowych oraz poziomie ekspozycji na dwa typy technologii – roboty przemysłowe i rozwiązania cyfrowe.

Wyniki badania wskazują na pewną świadomość zmian wywoływanych przez technologię – pracownicy wykonujący rutynowe (a więc programowalne) zadania w sektorach narażonych na działanie robotów i technologii cyfrowych mają większe obawy co do automatyzacji i utraty pracy. Co ciekawe, lęk technologiczny związany jest głównie z indywidualnym doświadczeniem w zakresie automatyzacji, podczas gdy ekspozycja na technologię nie odgrywa w nim znaczącej roli. Udział pracowników wyrażających lęk technologiczny znacznie przekracza udział tych, którzy obawiają się o swoją własną przyszłość zawodową (33% vs 22%). Ponad połowa pracowników zgłasza brak wpływu technologii na wykonywane zadania zawodowe, podczas gdy jedynie 12% zetknęło się z automatyzacją zadań wykonywanych w miejscu pracy.