PHARMARANK
PharmaRank to pilotażowy projekt stworzony przez DELab UW we współpracy z PZPPF, który umożliwia tworzenie rankingów gospodarczych dla firm sektora farmaceutycznego.
Narzędzie PharmaRank pozwala porównywać polskich producentów produktów farmaceutycznych według ich znaczenia dla krajowej gospodarki dzięki wykorzystaniu algorytmu klasyfikującego.
FUNKCJE PHARMARANK
PharmaRank funkcjonuje w formie interaktywnej aplikacji umożliwiającej:
- prowadzenie w czasie rzeczywistym symulacji dla różnych wskaźników
- dostosowywanie wartości wag dla poszczególnych wskaźników
- dokonywanie elastycznych porównań poszczególnych firm
PharmaRank posiada funkcje pozwalające na:
- generowanie tabel w oparciu o wybrane kryteria i zdefiniowane przez użytkownika sortowanie – np. porównanie topowych firm według znaczenia dla polskiego rynku pracy, czy generowanie tabel pokazujących firmy najbardziej zbliżone pod kątem eksportu netto
- klasyfikowanie firm farmaceutycznych według przyjętych wskaźników – wynikiem jest podział firm na pięć segmentów (A-E) zgodnie z propozycją wysuniętą przez administrację rządową
- tworzenie interaktywnych wykresów zmiany w czasie poszczególnych wskaźników
- wstępną wizualizację algorytmu dzielącego firmy na segmenty
KATEGORIE W PHARMARANK
Kategorie dobrano na podstawie analiz makroekonomicznych DELab UW wpływu sektora farmaceutycznego na gospodarkę. Dodatkowo rezultaty badań zestawiono z mikroekonomiczną analizą firm należących do sektora.Dobór kategorii powstał w oparciu o badania wpływu sektora farmaceutycznego na gospodarkę.
Dobór kategorii wpływu może być zmieniony i zależy od dostępności samych danych na poziomie przedsiębiorstw. Aplikacja pozwala na wprowadzanie szerszego lub innego zbioru kategorii. W ten sposób zmieniają się zarówno wyniki rankingu, jak i przyporządkowanie firm do kategorii (od A do E). Domyślnie narzędzie uwzględnia pięć kategorii wpływu (sprzedaż, inwestycje, podatki, wynagrodzenia, eksport netto).
Dla spełnienia kryterium podstawowej porównywalności dane pochodzą przede wszystkim z bilansu przedsiębiorstw. Ich źródłem są połączone bazy wywiadowni gospodarczych Biznode i InfoCredit. W przypadku braku danych, firmy członkowskie PZPPF miały możliwość uzupełnienia bazy w celu poprawy porównywalności poszczególnych kategorii. Proces aktualizacji danych może być kontynuowany w zależności od potrzeb.
Wybór kategorii spełnia dodatkowo następujące warunki:
- prosta definicja – kategoria powinna być prosta i możliwa do policzenia przez przedsiębiorstwa w celu m.in. uniknięcia dodatkowych kosztów transakcyjnych,
- zrozumiałość – kategoria powinna być zrozumiała zarówno dla przedsiębiorstw, jak i administracji publicznej,
- audytowalność – kategoria powinna być możliwa do łatwej weryfikacji.
METODOLOGIA WYBORU KATEGORII I WAG
DOSTOSOWYWANIE WAG DLA WYBRANYCH KATEGORII
W aplikacji dostępny jest szerszy zbiór kategorii, które można wybrać za pomocą przycisku “Wybierz kategorie do analizy”.
Przykładowo: jeśli przydzielimy wagi np. 1, 2, 1, 3, 4 to wynik będzie wskazywać na relatywną wagę poszczególnych kategorii. Druga kategoria jest dwa razy bardziej istotna od pierwszej, a czwarta 3 razy bardziej istotna od pierwszej, zaś pierwsza i trzecia są równie istotne.
Wyniki są normalizowane poprzez odniesienie wartości występujących w poszczególnych firmach do wartości maksymalnej w sektorze i pierwiastkowanie, przy zmianie wartości ujemnych (lub braku danych) do zera.
Podstawowy wskaźnik przyjmuje wartość dla poszczególnych kategorii od 0 do 100%. Jeśli maksymalna wartość w danej kategorii wynosi 10 tys. a wynik interesującej nas firmy 2,5 tys., to otrzymujemy wynik 50% (pierwiastek z 2,5 tys. podzielony przez pierwiastek z 10 tys.).
JAK OTRZYMUJEMY WYNIK KOŃCOWY?
By otrzymać końcowy wynik, wartości poszczególnych kategorii są mnożone przez wagę dla danego wskaźnika, a następnie dzielone przez sumę wag wskaźników (w naszym przykładzie: 11). W efekcie wynik maksymalnie może mieć wartość 100%.
Klasyfikacja firm opiera się na wzorze:
gdzie: w_n: waga n-tego wskaźnika, k – liczba wskaźników, i_n – wartość wskaźnika n-tej firmy, i_n max – maksymalna wartość wskaźnika osiągnięta w sektorze (we wszystkich latach).
Przyporządkowanie do kategorii odbywa się na podstawie wpisanych przez użytkownika wag – domyślnie jest to minimum 40% dla kategorii A, 20% dla B, 10% dla C, 5% dla D. Firmy poniżej 5% otrzymują kategorię E. W aplikacji można wybrać dane dla lat 2012-2016, a także – w osobnej zakładce – 5-letnią i 3-letnią (2014-2016) średnią dla poszczególnych firm.
METODOLOGIA WYBORU KATEGORII I WAG
Tło makroekonomiczne
Sektor farmaceutyczny na tle polskiej gospodarki charakteryzuje się wysokimi wydatkami na działalność badawczo-rozwojową. Całkowita suma wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych wzrastała we wszystkich analizowanych okresach. Kwotowo nakłady na badania i rozwój oraz inwestycyjne są zdominowane przez duże spółki. Procentowo w stosunku do przychodów wyróżniają się duże spółki z polskim kapitałem, które również najbardziej zwiększyły wartość rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych i prawnych.
Sektor oddziałuje na PKB poprzez inwestycje, eksport i konsumpcję. Wielkość tej reakcji została przedstawiona w tabeli.
Interpretacja: Wzrost wydatków inwestycyjnych (ogółem w cenach nabycia) o 1 zł spowoduje wzrost PKB o 0,6117 zł. Z czego o 0,017 zł wzrosną podatki od produktów, o 0,2065 zł koszty związane z zatrudnieniem itp. Wzrost wydatków inwestycyjnych o 1 mln PLN spowoduje wzrost liczby pracujących o 4,83 osoby.
Główne kanały wpływu
Ocena wpływu na gospodarkę na poziomie przedsiębiorstwa wymaga odmiennej metodologii niż stosowana przez podejście makroekonomiczne. Wykorzystując obecną sprawozdawczość spółek kapitałowych możliwe jest dokładniejsze analizowanie jedynie efektów bezpośrednich, gdyż badanie efektów pośrednich i dochodowych jest wykonalne w ramach analizy sieciowej całego ekosystemu gospodarczego.
Na potrzeby PharmaRank wybrano prorozwojowe kategorie: eksport, inwestycje sprzedaż (zasymulowaną przez wydatki konsumpcyjne). Dodatkowo uwzględniono powiązane z nimi wyjściowe kategorie kosztów zatrudnienia i podatków od przedsiębiorstw.
SPRZEDAŻ
EKSPORT NETTO
Eksport netto jest jedną z głownych składowych PKB (poza konsumpcją, wydatkami rządowymi i inwestycjami). Charakterystyczną cechą sektora farmaceutycznego jest jego wysoka importochłonność i generowanie deficytu handlowego.
Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju (SOR) wskazuje na ekspansję zagraniczną jako na jeden z głównych obszarów strategicznych. Uwzględnienie tego obszaru jest możliwe poprzez mierzenie przychodów ze sprzedaży na eksport.
Jednocześnie SOR podkreśla konieczność wspierania przedsiębiorstw tworzących wysoką wartość dodaną. W celu uwzględnienia wartości dodanej kreowanej w gospodarce konieczne jest uwzględnienie wartości zakupów z importu jako pomniejszającej wartość produkcji krajowej. Możliwe jest również rozbudowanie wskaźnika w celu odrębnego śledzenia importu surowców, materiałów, półfabrykatów oraz importu towarów, by dokładniej śledzić wartość dodaną.
Pozwala to również na lepsze uwzględnienie wpływu sektora na PKB, którego elementem jest eksport netto (wartość eksportu pomniejszona o wartość importu dla całej gospodarki).
PODATKI
Spółki sektora farmaceutycznego wykazują rocznie łącznie 244 mln zł podatku dochodowego. Warto zaznaczyć, że spółki z kapitałem polskim znacząco na przestrzeni analizowanych lat zwiększyły swoją kontrybucję do bazy podatkowej.
Kontrybucję firm sektora farmaceutycznego do bazy podatkowej rozważamy na podstawie podatku CIT. Podatek PIT odprowadzany przez spółki w imieniu pracowników również kontrybuuje do bazy podatkowej, jednak ze względu na jego współliniowość z wysokością kosztów wynagrodzeń jego uwzględnienie powodowałoby podwójne premiowanie spółek za ilość pracowników.
Mierzenie wysokości wykazanego podatku od osób prawnych pozwala na uwzględnienie specyfiki spółek ze specjalnych stref ekonomicznych. Poprzez ustalenie odpowiednich wag dla wskaźników związanych z podatkiem CIT i wskaźników związanych z inwestycjami możliwe będzie uwzględnienie wydajności stosowanych polityk zachęt podatkowych.
WYNAGRODZENIA
Najlepszym miernikiem bezpośredniego wpływu działalności przedsiębiorstwa na gospodarkę poprzez kanał zatrudnienia jest poziom kosztów związanych z wynagrodzeniami. Niestety Ustawa o rachunkowości (UoR) dopuszcza sporządzanie rachunku zysków i strat w dwóch wariantach: kalkulacyjnym i porównawczym. Jedynie wariant porównawczy wyodrębnia w kosztach działalności operacyjnej koszty wynagrodzeń oraz ubezpieczeń społecznych i innych świadczeń.
Sektor farmaceutyczny zatrudnia przeciętnie wyżej wykwalifikowanych i wyżej opłacanych pracowników. Dodatkowo wspiera tworzenie i rozwój kapitału ludzkiego i społecznego stanowiących obszar wpływający na osiągnięcie celów SOR.
W celu silniejszego promowania inwestycji w kapitał ludzki istnieje możliwość wyodrębnienie wskaźnika ograniczającego się do pracowników z wyższym wykształceniem lub z tytułem co najmniej doktora.
Uwzględnienie składek na ubezpieczenie społeczne dodatkowo premiuje przedsiębiorstwa nie wykorzystujące w swojej działalności tzw. „umów śmieciowych” (zmienna dodatkowa do wyboru w PharmaRank).
Dobór wag
Metodologia przypisania wag powstała na podstawie badania DELab UW (2017). Wartości wag pochodzą ze znormalizowania mnożników poszczególnych kanałów wpływu. Dla kanałów wpływu wyznaczone zostały znormalizowane przedziały wartości. Waga kategorii to udział w sumie środków przedziałów poszczególnych mnożników przemnożony przez 100. Analiza kanałów wpływu powstała w oparciu o:
- model NBP NECMOD: makroekonometryczny model, wielorównaniowy model odzwierciedlający strukturę polskiej gospodarki oraz jej powiązania z gospodarką światową,
- oraz badania makroekonomiczne NBP (por. źródła rekomendacji).
Co dalej?
Ranking daje możliwość elastycznego uwzględniania dodatkowych kategorii. Ujęcie wartości produkcji chemicznej i biochemicznej, uwzględnienie bezpośrednich wartości sprzedaży leków spełniających reguły pochodzenia produktu polskiego (dane obecnie niedostępne) oraz wykluczenie z rankingu przedsiębiorstw, w przypadku których wartość importu do sprzedaży przekracza 35%, pozwoliłoby na dokładniejsze oszacowanie faktycznego znaczenia danej firmy farmaceutycznej dla polskiej gospodarki.
W przypadku zainteresowania administracji rządowej aplikacją PharmaRank możliwe będzie jej dalsze rozwijanie i jeszcze dokładniejsze odwzorowanie rzeczywistego wpływu poszczególnych firm na polską gospodarkę.
Będzie to jednak wymagało objęcia wszystkich firm z sektora farmaceutycznego obowiązkiem sprawozdawczym. Wskaźniki umożliwiające bardziej szczegółową analizę makroekonomicznego wpływu poszczególnych firm farmaceutycznych opisane są szczegółowo w prezentacji DELab UW (2017).
Oparcie analizy na bardziej szczegółowych danych pozwoli na wykorzystanie bardziej zaawansowanych metod parametryzacyjnych. Do wyszukiwania podobnych firm i przypisywania ich do poszczególnych segmentów wykorzystane zostaną techniki Machine Learning (algorytmy klastrujące).
ŹRÓDŁA REKOMENDACJI
DELab UW (2015). Makroekonomiczne aspekty znaczenia sektora farmaceutycznego dla polskiej gospodarki.
DELab UW (2017). Koncepcja pomiaru znaczenia firm farmaceutycznych w polskiej gospodarce.
NBP (2009). The new macroeconometric model of the Polish economy. Working Paper, 62.
NBP (2010a). Reestymacja kwartalnego modelu gospodarki polskiej NECMOD.
NBP (2010b). Mnożnik wydatków państwowych i szacunki jego wielkości dla Polski. „Materiały i Studia”, 246.
NBP (2012a). Reestymacja kwartalnego modelu gospodarki polskiej NECMOD.
NBP (2012b). Fiscal multipliers and factors of growth in Poland and the Czech Republic in 2009. Working Paper, 117.
NBP (2015). Mnożniki skalne w modelu z ograniczeniami kredytowymi. „Materiały i studia”, 318.